خیال و اگزیستانس/ فرنک شلو/ نشر نگاه معاصر

دو مفهوم کلیدی در فلسفۀ کانت و هایدگر، دو تن از تأثیرگذارترین فلاسفۀ مدرن، «خیال» و «اگزیستانس» است که اندیشه‌های این دو فیلسوف را به هم پیوند می‌زند. کتاب «خیال و اگزیستانس» اثر فرنک شلو، استاد فلسفه و متخصص هایدگر در آمریکا است. وی در این کتاب به بررسی تفسیر هایدگر از اخلاق کانت باتوجه به نقش قوۀ خیال در کنش اخلاقی انسان می‌پردازد. ایدۀ محوری فرنک شلو در تدوین این کتاب را می‌توان اینگونه شرح داد که به عقیدۀ او هستی‌شناسی هایدگر، از اگزیستانس انسانی مبتنی‌بر تفسیر مجدد قوۀ خیال استعلایی کانت است. در‌واقع شلو در‌صدد است که نشان دهد چگونه هایدگر خیال را به‌عنوان ریشۀ نهایی عقل بشری و نیز به‌عنوان منبع محدودیت‌های انسان و خطاهای او مورد بررسی قرار می‌دهد.

به لحاظ مفهومی می‌توان گفت شلو کتاب را در سه بخش نوشته است. بخش اول کتاب به توضیح و شرح نظریات کانت در باب قوۀ خیال پرداخته و رابطۀ آن با قوۀ ادراک، قوۀ فاهمه و عقل عملی در سیستم فلسفی کانت نشان‌داده می‌شود. شالو توضیح می‌دهد که چگونه کانت خیال را به‌عنوان یک نیروی مولد و ترکیب کننده می‌بیند که به واسطۀ آن ما می‌توانیم مفاهیم، احکام و اصول خود را شکل داده و همچنین امکان یک قانون اخلاقی و یک ارادۀ آزاد را تصور کنیم.

شلو سپس به نقد و بررسی هایدگر از فهم کانت از قوۀ خیال می‌پردازد. او برای این کار به آثار مختلف هایدگر مانند هستی و زمان و مسئلۀ متافیزیک ارجاع می‌دهد. به‌طور خلاصه می‌توان گفت هایدگر خیال را به‌عنوان ساختار زمانی و وجودی انسان بازتعریف می‌کند که معنا و حقیقت اگزیستانس را در حالات و ابعاد مختلف آن آشکار می‌گرداند. همچنین شلو تفسیر هایدگر از شاکله‌سازی (شماتیسم) کانت به‌عنوان قوۀ اصلی برای ایجاد تصورات کلی از تصورات جزئی را بیان می‌کند.

در بخش‌های آخر کتاب، پیامدهای بازنگری هایدگر از اخلاق کانت در مباحث معاصر فلسفۀ اخلاق بررسی می‌شود و دیدگاه‌های بدیل اخلاق کانتی مانند فایده‌گرایی و فضیلت‌گرایی با توجه به اخلاق وظیفه‌گرای کانتی شرح می‌گردد. در خاتمه باید گفت که کتاب «خیال و اگزیستانس»، یک بررسی بدیع و معاصر در حوزۀ عقل عملی انسان با نظر به دو تن از بزرگترین فلاسفۀ تاریخ است که می‌تواند مرجعی معتبر برای پژوهشگران و علاقه‌مندان به این حوزه باشد.